Các Giải Nobel năm 2020 đang lần lượt được công bố từ ngày 5-12/10, kể từ Giải Nobel đầu tiên được công bố vào năm 1901 đến nay, nhiều thành quả của Giải Nobel đã ảnh hưởng sâu sắc tới cuộc sống của nhân loại. Bà Đồ U U là nhà khoa học bản xứ Trung Quốc đầu tiên được trao Giải Nobel, thành quả nghiên cứu của bà chính là liên quan đến Việt Nam, bà là người chứng kiến và thực hiện tình hữu nghị Trung - Việt.

Bài viết nhan đề “Siết tay tạo dựng tương lai tốt đẹp của mối quan hệ Trung-Việt” của Chủ tịch Tập Cận Bình đăng trên “Báo Nhân dân” Việt Nam từng viết rằng, “Giải Nobel Y học của nhà khoa học Trung Quốc Đồ U U với đề tài chính nghiên cứu thanh hao tố (Artemisinin）, là khởi phát từ chương trình được triển khai do Trung Quốc viện trợ cho Việt Nam để nghiên cứu thuốc chống sốt rét vào những năm 60 thế kỷ trước”.

Trong thời kỳ cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của Việt Nam vào đầu những năm 60 của thế kỷ trước, bệnh sốt rét hoành hành trên toàn cầu, bộ đội Việt Nam cũng bị phương hại nghiêm trọng. Liệu có thể tìm được thuốc chống sốt rét hiệu quả cũng trở thành yếu tố quan trọng có thể ảnh hưởng đến kết quả của cuộc kháng chiến. Vì thiếu điều kiện nghiên cứu khoa học tương ứng, Chính phủ Việt Nam hồi đó đã nhờ đến sự viện trợ của Trung Quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đích thân đến Bắc Kinh xin viện trợ với Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông, Chủ tịch Mao Trạch Đông lập tức bố trí công tác nghiên cứu và sản xuất thuốc mới chống sốt rét. Căn cứ theo chỉ thị của Chủ tịch Mao Trạch Đông và Thủ tướng Chu Ân Lai, ngày 23/5/1967, Tổng Cục Hậu cần Quân Giải phóng Nhân dân và Ủy ban Khoa học – Kỹ thuật nhà nước Trung Quốc đã triệu tập hội nghị, quyết định tổ chức hơn 60 cơ quan nghiên cứu khoa học để hợp tác nỗ lực đột phá điểm khó và xây dựng quy hoạch nghiên cứu khoa học trong 3 năm. Nhiệm vụ nghiên cứu này được xác định là “Dự án quân sự” khẩn cấp nhằm “viện trợ nước ngoài”, lấy thời gian diễn ra hội nghị là ngày 23 tháng 5 làm bí danh, được gọi là “Nhiệm vụ 523”.

Năm 1969, bà Đồ U U, 39 tuổi, đã tham gia vào dự án này với tư cách Trưởng Nhóm nghiên cứu khoa học của Phòng Nghiên cứu Trung dược thuộc Viện Nghiên cứu Trung Y Trung Quốc. Thành quả nghiên cứu quan trọng nhất của “Dự án 523” chính là thanh hao tố. Kể từ những năm 90 của thế kỷ trước, thanh hao tố đã cứu vãn sinh mạng của vô số người, và nhận được Giải Nobel Y học năm 2015.

Đúng như Chủ tịch Tập Cận Bình đã nói, nhân dân hai nước Trung - Việt đã từng giúp đỡ lẫn nhau, cùng chia sẻ hoạn nạn trong cuộc đấu tranh giành độc lập và giải phóng dân tộc, và đã để lại nhiều giai thoại. Những câu chuyện tương tự có rất nhiều, và lan truyền rộng rãi trong nhân dân hai nước. Là láng giềng hữu nghị núi liền núi, sông liền sông, tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước Trung – Việt có truyền thống lâu đời và sẽ truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.